پیش‌گفتار

پیش‌گفتار

مدّت‌هاست مطالبی را که بیشتر در نقد شعر نو و ماهیت شعر است در جلسات دوستانه و محافل ادبی مطرح می‌کنم و دوستانم اصرار می‌کند که چرا این مطالب را که مورد نیاز اکثر جوانانی است که مشتاقند و می‌سرایند امّا متاسّفانه هیچ مرجع و منبعی که جوابگوی سؤالاتشان باشد وجود ندارد، نمی‌نویسم؟ و همین اصرارها مرا بر آن داشت که این مجموعه را به نگارش درآورم.

مطالب این کتاب حاصل آموخته‌های من در سی سال گذشته است به‌اضافه‌ی کند و کاوهای ذهنی که همیشه خود در لحظات سرودن درگیر آن بوده‌ام. درگیری‌هایی چون این که مثلاً در سرودن‌های کلاسیک این من نیستم که می‌سرایم و عواملی چون ردیف و قافیه و همنشینی آن‌ها هستند که دست کم مرا در سرودن یاری و همراهی می‌کنند و همچنین درگیری‌های ذهنی که چرا ادبیات فارسی کم‌تر در جهان مطرح است و بررسی تفاوت‌های شعر گذشته با شعر نو و همچنین شعر جهان و بررسی حالات خود در لحظه سرایش مخصوصاً مواقعی که از عمل‌کرد ذهن خود راضی بودم و اثر خلق شده را فقط و فقط کار خود می‌دانستم نه کار واژگان و ردیف‌ها و قافیه‌ها. این تأمّلات و مطالعات و به ویژه آموزش‌هایی که در این چند سال اخیر با نوجوانان و جوانان مستعد داشتم ، این‌ها همه و همه توانستند این مطالب را در ذهن من انسجام بخشند تا جایی امروز من و دوستان به این نتیجه رسیده‌ایم که معیار‌های علمی و پسندیده‌ای برای نقد مخصوصاً در زمینه شعر نو داریم که نبود آن در محافل ادبی به شدّت احساس می‌شد. بیشتر این مطالب تجربیات شخصی چه در زمینه‌ی سرودن و چه در زمینه‌ی نقد است که همه با آموخته‌ها -آنچه که با ذهنیّت من سازگار بوده- تطبیق شده و یک معیار عملی و قابل اجرا پدید آورده است که اجرای آن نیز چند سالی است که در آموزش‌هایم چه در کلاس‌های هنری و چه در محافل دوستانه امتحان پس داده و کارآیی خود را به اثبات رسانده است.

برای شناخت ساختار و ماهیت شعر در این نوشتار به گونه‌ای عمل شده که ابتدا نیازهای مقدّماتی در هر موضوع برای درک آنچه مطرح خواهد شد بررسی شده و پس از آن به طرح موضوع و چیستی آن پرداخته‌ام، چون مباحث با نیاز‌های گفتارهای محفلی پیش آمده ممکن است نظم آن با ساختار نوشته‌هایی که تا به حال دیده‌اید متفاوت باشد و خواننده احساس کند که پس و پیشی در مطالب ضرورت دارد ممکن است چنین باشد چون چنین احساس را در تنظیم آن داشتم ولی تا آنجا که ممکن بود جابجایی صورت گرفت و همچنین اگر گاهی با تکرار بعضی مطالب در حد یکی دو جمله روبرو شدید آن را به حساب نیاز به تکرار آن بگذارید چون قصد همین بوده است گرچه این موارد زیاد نیستند.

مسلّم است که مطالب این کتاب خالی از خلل نیست و چنین ادّعایی هم ندارم، نیاز آن احساس می‌شد و به وجود آمد، برای تکامل آن از تمام خوانندگان به ویژه اهل فن یاری می‌طلبم و با آغوشی باز پذیرای هر گونه نقد و راهنمایی هستم.

 

محمّد مستقیمی (راهی)

بهار 1388