بازی با کلمات
بازی با کلمات
سنگ قبر جای زیادی نمی‌گیرد
اما همه را می‌گیرد
همه‌ی دنیایم را
شاعر : هاله زارع
نقد این شعر از : محمد مستقیمی (راهی)
نقد
این متن شعر نیست کاریکلماتور است دقت کنید:
ابتدا تعریفی از کاریکلماتور داشته باشیم این قالب ادبی به شکل شناخته شده و مجزا سابقه‌ی زیادی ندارد اما در ادبیات فارسی بی آن که به عنوان یک قالب ادبی باشد در میان متون ادبی کم نیست و اساس آن بر یک بازی زبانی استوار است به گونه‌ای که اگر این بازی را از کلام حذف کنیم ساختار آن فرو می‌پاشد و بهترین روش شناخت هم شاید همین حذف باشد البته ترجمه پذیر هم نیست و از این طریق هم می‌توان آن را شناخت بهترین مصداق آن خود واژه‌ی «کاریکلماتور» است ساختار این واژه که از بازی زبانی «کلمات+کاریکاتور» ساخته شده نمونه بارزی از همین ساختار است.
حال به ساختار متن بالا می‌پردازیم در این متن با واژه‌ی «می‌گیرد» بازی شده است علاوه بر دو کاربرد مثبت و منفی فعل مزبور دو معنای آن که در مصراع نخستین «جاگیر شده» و در مصراع بعد «پس‌گرفتن» است مد نظر است و اگر ما این بازی را از متن حذف کنیم چیزی باقی نمی‌ماند:
سنگ قبر جای زیادی نمی‌خواهد
اما همه را می‌گیرد
می‌بینیم که ساختار ویران می‌شود و با این که مفهوم باقی می‌ماند امّا دیگر نه زیبایی دارد و نه لذتی و اگر این عبارات را ترجمه کنید همین اتفاق در آن رخ خواهد داد و در زبان دوم جاذبه‌ای ندارد.
شایان ذکر است که کاریکلماتور شعر نیست امّا ارزش خود را دارد و نباید این «شعر نبودن» را به معنای «بی‌ارزش بودن» بدانیم کاریکلماتور در جایگاه خود ارزش خودش را دارد فقط در نقد باید این مقولات را جدا کنیم تا هر لذتی در کلام را به حساب هنر و شعر نگذاریم.
