فضا

فضا

 فضاها را هم می‌توان به چهار فضا تقسیم‌بندی کرد:

1-فضای واقعی: فضایی است که شاعر در آن زندگی می‌کند، می‌بیند، می‌شنود می‌چشد، می‌بوید و لمس می‌کند. فضایی که پدیده‌های خلقت در آن است. عناصر این فضا انگیزه‌های ایجاد فضای بعدی در شاعر.هستند، این فضای درخودآگاه شاعر است.

2-فضای احساس: فضایی که انگیزه‌ها در شاعر به وجود می‌آورند. شاعر با روب‌رو شدن با پدیده‌های دنیای واقعی به یک احساس می‌رسد. شاد می‌شود، غمگین می‌گردد، می‌آزرد، عاشق می‌شود، به نفرت می‌رسد، می‌آشوبد و...هر یک از این احساس‌ها او را به دنیایی می‌برد که در فضای بعد جای می‌گیرد. و این فضای عبور و انتقال به ناخودآگاه ‌است.با این که این فضا در خودآگاه شاعر است ولی به دلیل نزدیک بودن و آمیختگی آن به ناخودآگاه، بعضی آن را «نیمه خودآگاه» نامیده‌اند که همین نزدیکی آنان را به این اشتباه کشانده است.

3-فضای ذهنی خیال: دنیایی که آفریده شاعر است و در اختیار او هر طور که بخواهد بدان می‌نگرد، در آن تصرّف می‌کند و هر چه بخواهد در آن می‌آفریند. این جهان تازه آفریده شده در ناخودآگاه اوست. او تا در این جهان است از خویشتن غافل است و هر پدیده‌ای از دنیای واقعی می‌تواند در این لحظات این جهان را ویران کند. آفرینش های فضای این جهان در حدّ طرح هستند و در ذهن شاعر شکل گرفتة اند.

4-فضای عینی خیال: شاعر در این فضا به آفرینش طرح‌های ذهن خود در فضای قبلی طرّاحی شده‌اند می‌نشیند و آن‌ها را تجسّم می‌بخشد. لوازم کار او واژه‌ها هستند و ساختار زبان که از عناصر دنیای واقعی است. او ناگزیر است از زبان استفاده کند ولی از زبان همان دنیای خیالی نه دنیای واقعی ، یعنی از زبان ناخودآگاه نه زبان خودآگاه. اگر شاعر با زبان ناخودآگاه به توصیف طرح‌های خود تا پایان ادامه دهد کار پایان می‌یابد امّا اگر زبان ناخودآگاه به زبان خودآگاه برسد شاعر یا به دنیای واقعی بازمی‌گردد و به تجزیه و تحلیل خیالات خود می‌پردازد و نتیجه‌گیری می‌کند که در این جا دیگر شاعر نیست، فیلسوف است، حکیم است معلّم اخلاق است و... و یا به دنیای احساس خود می‌رود که از خیال‌ها و آفرینش‌های خود دور می‌شود و به شعار می‌رسد نه شعر. شاعر و هنرمند تا خیال می‌روند و دنیای پس از خیال دنیای علم است و فلسفه که از آنِ شاعر و هنرمند نیست، از آنِ مخاطبین آن‌هاست. بیشتر خراب‌کاری‌ها در شعر از این جا ناشی می‌شود آن اندیشه‌ی مخرّب هم از همین روزنه وارد می‌شود. فضای 3و4 هر دو در ناخودآگاه هستند.

پدیده‌ی دیگر که در این راستا شناخت آن ضروری است پدیده‌ی تخیّل است: